DE WET van de LICHTHEID, POPULAIRE GESCHIEDENIS van een DECREET.

Film & débat

De documentaire ‘LA LOI DU LÉGER, histoire populaire d’un décret’ schetst het avontuur van een proces van collectieve intelligentie en levenslang leren dat mensen die betrokken zijn met de verschillende vormen van ‘tiny houses’ in staat stelde om deel te nemen aan het tot stand brengen van een wetgevend kader. Na de première in het Centre culturel du Brabant wallon op dinsdag 20 juni, zal de film verder worden vertoond op festivals, in verenigingen en, waarom niet, in uw huiskamer.

Aanhangwagens, caravans, chalets, tiny houses… het zijn allemaal vormen van licht, “atypisch” wonen, woningen die tot voor kort niet wettelijk erkend waren. Degenen die ervoor kiezen om hierin te wonen, om financiële, ecologische of culturele redenen, stuitten en stuiten nog dagelijks op grote administratieve obstakels.

Maar sinds 2 mei 2019 bevat de Waalse Code voor Duurzame Huisvesting de definitie van “lichte huisvesting”. Dit is het resultaat van een lang proces van gecombineerde acties die sinds de jaren ’90 werden gevoerd door verenigingen en groepen zoals Habitat et participation, Solidarités nouvelles, het Réseau Wallon de Lutte contre la pauvreté, Le miroir vagabond, Le Centre de médiations des gens du voyage, Droit au Logement Différents, Lutte solidarité et travail (LST), Le rassemblement pour le droit à l’habitat, Le collectif ” Les Damoclès “, le collectif Halé ! en Halem (in Frankrijk), en ongetwijfeld nog vele anderen, evenals een hele reeks activiteiten om mensen bewust te maken van afwijkende huisvesting, en vanaf 2010 een aantal participatieve workshops georganiseerd in het kader van het Brabantse netwerk voor het recht op huisvesting.

Deze doorbraak werd mogelijk gemaakt dankzij de langdurige inspanningen van vele betrokken, gepassioneerde en toegewijde mensen die jarenlang het recht om anders te wonen koesterden, ijverden en campagne voerden. Deze verschillende partners leidden een uniek proces, gebaseerd op collectieve intelligentie en de principes van levenslang leren, om te komen tot een definitie van lichte huisvesting die rekening hield met de realiteit van de eerste betrokkenen, de expertise van academici en de meningen van de autoriteiten, die het geheel vervolgens moesten voorleggen aan de politici.

Deze definitie werd ongewijzigd opgenomen in de Waalse Code voor Duurzaam Wonen, en dat is een primeur. Dit was een echte overwinning dank zij het proces van levenslang leren, een overwinning die vastgelegd is in geschiedenis en beelden door de vereniging Télévision du Monde (TDM) in een documentaire die op 20 juni werd voorvertoond in het Centre culturel du Brabant wallon, in aanwezigheid van Arnaud Le Marchand, econoom en docent economische sociologie aan de universiteit van Le Havre, minister Valérie De Bue, die verantwoordelijk was voor huisvesting toen het decreet werd goedgekeurd, en zo’n 150 mensen die de overwinning kwamen vieren en hun gedachten, eisen en zorgen kwamen uiten.

Cruciale kwesties en belangrijke uitdagingen

Tijdens de eerste discussies over ‘LA LOI DU LÉGER, histoire populaire d’un décret‘ kwamen drie fundamentele kwesties rond alternatieve huisvesting naar voren. De eerste, cultureel, betreft de manier waarop we leven, de manier waarop we een gebied bezetten. Thierry De Bie, voormalig coördinator van het Maison de l’urbanisme du Brabant wallon, wees erop dat “het debat over lichte woningen ‘cultureel’ is voordat het ‘normatief’ is“. De tweede aspect heeft te maken met het klimaat en de leefomgeving en is dus een ecologische kwestie. ‘Tiny houses’ bieden een alternatief voor kunstmatige verkaveling en helpen de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Tot slot is er het economische aspect, aangezien alternatieve woningen goedkoper zijn en het mogelijk maakt om gerecyclede materialen te gebruiken. Dit laatste roept een aantal vragen en zorgen op. Aan de ene kant bestaat het risico dat lichte woningen het voorwerp worden van speculatie en onderhevig worden aan het fenomeen gentrificatie. Aan de andere kant bestaat ook het risico dat lichte huisvesting wordt gezien als de op één na beste huisvesting of, erger nog, als een op één na beste optie voor mensen in een precaire sociale situatie, en zo in de hoofden van sommige mensen “arme huisvesting” wordt.

Of de keuze voor lichte woningen nu gemaakt wordt om financiële, ecologische of culturele redenen, ze stuit op een aantal grote uitdagingen: toegang tot grond, toegang tot krediet en toegang tot verzekeringen. Nu alternatieve woningen zijn opgenomen in de Waalse Code voor Duurzame Huisvesting, rijst de vraag wat alle mensen en structuren die hebben deelgenomen aan het hele proces, of die er nu in geïnteresseerd zijn, eraan gaan doen.

En wat doen we nu?

Wat stadsplanningsregels betreft, stelde een deelnemer aan de voorvertoning voor om vergunningaanvragen in te voeren. “Hoe meer we invoeren, hoe meer de lokale autoriteiten eraan zullen wennen. En het feit dat het een verantwoordelijkheid van de lokale overheid is, is een voordeel, want het is gemakkelijker om contact op te nemen met een lokale overheid dan met de Waalse Overheidsdienst“.

Wat de toegang tot de grond betreft, toch een van de grootste uitdagingen voor de bewoners van de alternatieve woningen, moet er nog een financieel model worden opgesteld. Ter herinnering, op 4 december 2022 werd hier in Genappe een studiedag aan gewijd, maar het oprichtingsproces is nog niet afgerond. Zodra de studie over de oprichting van een onderlinge ‘grondbeheer maatschappij’, gestuurd door Credal, gesteund door de Minister van Sociale Actie en uitgevoerd door verschillende actoren (FEBECOOP, SAWB, Habitat et Participation, met de steun van RBDL) is afgerond, zal ze online worden gezet op verschillende websites (Habitat et Participation vzw, HaLé collective, RBDL en SAW-B).

“Deze studie moet gezien worden als een ‘tool’, waaruit we moeten halen wat nuttig lijkt en laten wat niet nuttig is,” benadrukt Pascale Thys, directeur van Habitat et Participation. “Er zal een tijd worden uitgetrokken om dit werk op te volgen, zodat de buurtbewoners kunnen overnemen wat zij nuttig vinden. Pascale Thys vervolgde haar discussie over de “participatieve democratiemarkt” en de respectievelijke functies van de experts en de ‘Habitantsdu léger’, en benadrukte het belang om een “sociale woningproductiebenadering” te kiezen en de bewoners “de leiding te laten nemen met betrekking tot hun eigen oplossingen, de productie van hun eigen huisvesting of het beheer van gronden. De experts, die essentiële spelers zijn in dit proces, moeten ten dienste staan van de bewoners, en dit is wat wordt voorgesteld in de video over het decreet”.